पंखा वेगाने फिरतो तेव्हा त्याच्या पाती का दिसत नाहीत? तुम्हालाही माहिती नसेल हे कारण …
उन्हाळ्यात पंखे, कूलर आणि एसी हे घरातील अपरिहार्य साथी बनले आहेत. थोड्या वेळासाठी बाहेर घामाघूम होऊन आलं की, पंख्याखालून मिळणारी थंड हवा म्हजे सुख… पण कधी पंखा वेगाने फिरत असताना त्याच्या पाती अचानक दिसत नाहीत, किंवा काही वेळा तर उलट्या दिशेने फिरत असल्यासारखे का वाटतात?
यामागे एक अद्भुत वैज्ञानिक कारण आहे, जे आपल्याला नेहमीच जाणून घेणं आवश्यक आहे.
पंख्याच्या पाती आपल्याला का दिसत नाहीत ?
पंखा वेगाने फिरत असताना, त्याच्या पाती आपल्याला दिसत नाहीत, कारण ते इतक्या वेगाने फिरतात की आपले डोळे त्यांचं निरीक्षण घेत नाहीत. हे एक प्रकारचं दृष्टीभ्रम आहे, ज्याला ‘परसिस्टन्स ऑफ व्हिजन’ किंवा ‘स्थायी वस्तू प्रभाव’ असं वैज्ञानिकदृष्ट्या म्हणतात. म्हणजेच, जेव्हा वस्तू अतिशय वेगाने हलतात, तेव्हा आपले डोळे आणि मेंदू त्यांचे अचूक चित्र घेत नाहीत. त्याऐवजी, ते वस्तूच्या चपळ हालचालींचे एक धूसर चित्र तयार करतात, ज्यामुळे पंख्याचे पाती एकसारखी दिसतात किंवा काही वेळा ते दिसतच नाहीत.
या दृष्टीभ्रमाचा प्रभाव इतर ठिकाणी देखील दिसतो:
हे दृष्टीभ्रम फक्त पंख्याचं नाही, तर इतर गोष्टींवर देखील लागू होतो. उदाहरणार्थ, जेव्हा एखादी कार खूप वेगाने धावते, तेव्हा तिचे चाकं धूसर दिसतात किंवा उलट्या दिशेने फिरत असल्यासारखी वाटतात. याचं कारण असं की, डोळे आणि मेंदू वस्तूच्या वेगाने होणाऱ्या प्रत्येक हालचालीला समजून घेऊ शकत नाहीत आणि त्यामुळे त्यांचे चित्र एकाच वेळी, सलग दिसतं.
पंखा आणि त्याचे वैज्ञानिक तत्त्व
हेच तत्त्व चित्रपट आणि व्हिडीओमध्ये देखील वापरलं जातं. चित्रपटात सलग चित्रं वेगाने दाखवली जातात आणि आपल्याला त्या गतीचा अनुभव एकाच सलग गतीच्या स्वरूपात होतो. तशाच प्रकारे, पंख्याच्या वेगाने फिरणाऱ्या पातींचं दृश्य देखील आपल्याला दिसतं.
आता तुम्हाला कळलं का? पंख्याच्या पातींचं गुपित हेच आहे की ते इतक्या वेगाने फिरतात की आपले डोळे त्यांचं अचूक निरीक्षण घेऊ शकत नाहीत. त्यामुळे ते धूसर दिसतात, आणि कधी कधी उलट्या दिशेने फिरत असल्यासारखेही वाटतात.
